ازدواج یکی از مهم ترین روابط اجتماعی است که در آن، دو نفر با هم به قراردادی می پیوندند که حقوق و تکالیف متفاوتی را برای آن ها در پی دارد. این قرارداد در قانون مدنی ایران به عنوان عقد نکاح شناخته شده است و بر اساس فقه اسلامی و قانون مدنی ایران، باید شرایط خاصی را داشته باشد تا صحت و اعتبار داشته باشد. یکی از شرایط عقد نکاح، وجود شروط ضمن عقد است که در آن زن و شوهر می توانند با توافق خود، تعهدات یا حقوق خاصی را برای خود یا برای طرف مقابل در نظر بگیرند. این شروط می توانند در مورد صفات، نتایج یا اعمال مختلف باشند و باید با قوانین شرعی و قضایی سازگار باشند.
در این مقاله، قصد داریم به بررسی شروط ضمن عقد و نکاح و ازدواج بپردازیم و نشان دهیم که چگونه می توان با استفاده از آن ها، حقوق خود را در رابطه زناشویی حفظ کرد.
شروط ضمن عقد چیست؟
شروط ضمنی عقد ازدواج، به تعهدات یا حقوق خاصی گفته می شود که زن و شوهر در هنگام عقد نکاح، با توافق خود، در سند رسمی ازدواج درج می کنند. این شروط، باید صحت و قابل اجرایی داشته باشند و خلاف ذات عقد نباشند. به عبارت دیگر، باید با قانون شرعی و قضایی سازگار باشند. برخلاف شروط لازم عقد که بایستی در هر عقد نکاح وجود داشته باشند، شروط ضمن عقد، جزء لوازم عقد نکاح نبوده و فقط به صلاح دید زوجین است که آن ها را قبول یا رد کنند.
انواع شروط ضمن عقد
شروط ضمن عقد، بر اساس ماده ۲۳۴ قانون مدنی ایران، به سه دسته تقسیم می شوند:
– شرط صفت:
- آن است که وجود صفت یا وصف خاصی در یکی از طرفین یا در مهریه شرط شود. مثل اینکه زن شرط کند که شوهر دارای مدرک تحصیلی، سلامت جسمانی، مذهب خاص، سابقه جنایی یا هر صفت دیگری باشد. یا اینکه شوهر شرط کند که مهریه زن دارای خاصیت یا قیمت خاصی باشد.
– شرط نتیجه:
- آن است که وجود نتیجه یا عاقبت خاصی در رابطه زناشویی شرط شود. مثل اینکه زن شرط کند که در صورت فسخ نکاح، حق حضانت فرزندان را داشته باشد. یا اینکه شوهر شرط کند که در صورت فسخ نکاح، حق تعلقات خود را بگیرد.
– شرط عمل:
- آن است که انجام یا ترک عمل خاصی در رابطه زناشویی شرط شود. مثل اینکه زن شرط کند که شوهر به او اجازه کار، تحصیل، سفر، ملاقات با خانواده یا هر عمل دیگری بدهد. یا اینکه شوهر شرط کند که زن به او خانوادگی، همخانه، همسایگان یا هر عمل دیگری ندهد.
حکم و اثرات شروط ضمن عقد
شروط ضمن عقد، در صورت رعایت قوانین شرعی و قضایی، حکم و اثرات خود را در رابطه زناشویی دارند و باید توسط طرفین مورد احترام و اجراء قرار بگیرند. در صورت عدم رعایت یا نقض شروط ضمن عقد، طرف مقابل می تواند به دادگاه خانواده مراجعه کرده و حقوق تضییع شده خود را مطالبه نماید.
بسته به نوع و محتوای شروط ضمن عقد، حکم و اثرات آن ها متفاوت است. بعضی از حکم و اثرات شروط ضمن عقد عبارتند از:
– فسخ نکاح: در صورت وجود شروط صفت یا نتیجه که خلاف واقع باشند یا به وجود نیایند، طرف مقابل می تواند نکاح را فسخ کند. مثل اینکه زن بعد از عقد بفهمد که شوهر دارای بیماری خطیر یا سابقه جنایت است. یا اینکه شوهر بعد از عقد بفهمد که زن دارای عیب مانع از نکاح است. در این حالت، زوج می تواند با اثبات شرط و خلاف واقعی آن، نکاح را فسخ کند و از طرف مقصر خسارت بخواهد.
– جبران خسارت: در صورت وجود هرگونه شروط ضمن عقد که به خسارت منجر شود، ذی نفع تواند از طرف مقصر جبران خسارت بخواهد. خسارت ممکن است به صورت مالی، جسمانی، روحی یا … باشد.
نحوه تعیین و ثبت شروط ضمن عقد
شروط ضمن عقد، باید در هنگام عقد نکاح، با رضایت دو طرف، در سند رسمی ازدواج درج شوند. برای تعیین و ثبت شروط ضمن عقد، باید مراحل زیر را طی کرد:
– فکر کردن به شروط:
- قبل از عقد نکاح، باید به شروط خود فکر کنید و با همسر آینده خود در مورد آن ها صحبت کنید. شروط باید معقول، عادلانه، قابل اجرا و خلاف ذات عقد نباشند. شروط را می توانید بر اساس نیازها، اهداف، ارزش ها و توقعات خود تعیین کنید.
– مشورت گرفتن از وکیل:
- برای اطمینان از صحت و قانونی بودن شروط خود، باید از یک وکیل متخصص در حقوق خانواده مشورت بگیرید. وکیل می تواند به شما در نوشتن و تفسیر شروط کمک کند و از حقوق خود مطلع شوید. – ثبت شروط در سند ازدواج: در روز عقد نکاح، باید شروط خود را به صورت کتبی در سند رسمی ازدواج ثبت کنید. شروط باید با زبان ساده و روشن نوشته شوند و دو طرف باید با امضای خود آن ها را تأیید کنند. همچنین باید شاهدهای عادل نیز حضور داشته باشند و امضای خود را در سند ازدواج بگذارند.
نکات مهم در مورد شروط ضمن عقد
– شروط ضمن عقد، جزء حقوق زن و شوهر است و نباید به عنوان یک ابزار از آن استفاده سوء گردد.
– شروط ضمن عقد، باید با هماهنگی و توافق دو طرف تعیین شوند و نباید به زور یا تحت فشار یک طرف و یل با حیله و تقلب تنظیم و ثبت شود.
– شروط ضمن عقد، باید با هدف بهبود رابطه زناشویی و حفظ حقوق دو طرف تعیین شوند و نباید با هدف تخریب یا اذیت کردن یک طرف تعیین شوند.
– شروط ضمن عقد، باید با رعایت قانون شرعی و قضایی باشند و نباید خلاف قواعد و اصول قانونی باشند.
خلاصه شروط ضمن عقد، به تعهدات یا حقوق خاصی گفته می شود که زن و شوهر در هنگام عقد نکاح، با توافق خود، در سند رسمی ازدواج درج می کنند. این شروط می توانند در مورد صفات، نتایج یا اعمال مختلف باشند و باید با قوانین و مقررات جاری سازگار باشند.
دقت نظر زوجین در ذکر شرایط مندرج در سند ازدواج، به دوام و استحکام زندگی مشترک زناشویی منجر می شود.
نتیجه گیری
شروط ضمن عقد، به تعهدات یا حقوق خاصی گفته می شود که زن و شوهر در هنگام عقد نکاح، با توافق خود، در سند رسمی ازدواج درج می کنند. این شروط، باید با قانون شرعی و قضایی سازگار باشند و خلاف ذات عقد نباشند. شروط ضمن عقد، حکم و اثرات خود را در رابطه زناشویی دارند و باید توسط طرفین مورد احترام و اجراء قرار بگیرند. در صورت عدم رعایت یا نقض شروط ضمن عقد، طرف مظلوم می تواند به دادگاه مختص رجوع کند و خواستار حق خود باشد. شروط ضمن عقد، به حفظ حقوق زن و شوهر کمک می کنند و رابطه زناشویی را بهبود می بخشند.
